Shumëkush habitet me numrin e lartë të kafeneve që ka në Shqipëri, që i gjen në çdo cep. Të dhënat zyrtare të INSTAT tregojnë se në vend deri në fund të 2018-s kishte rreth 18 mijë bare e restorante, 82% e të cilave janë bar-kafe, të cilat sot do të mund të rifillojnë aktivitetin pas më shumë se dy muajsh të mbyllura.
Në raport me popullsinë, kemi vendosur rekord vitet e fundit. Shqipëria numëron 518 bare për çdo 100 mijë banorë, duke kapur rekord jo vetëm në Europë, por edhe në botë. Ndërsa lë shumë pas vendet e Ballkanit Perëndimor. Pas Shqipërisë renditet Portugalia, e cila kishte 427 bare për çdo 100 mijë banorë. Në top 5 vendet me numrin më të lartë pas Portugalisë, është Spanja me 392 bare për 100 mijë banorë, Greqia me 343, Kroacia me 240 dhe Italia me 211. Vendet e rajonit kanë shumë më pak bar-kafe sesa ne. Psh, Serbia ka vetëm 9, ndërsa Maqedonia 47 (shih grafikun).
Sipas përllogaritjeve të “Monitor”, bazuar në të dhënat e Eurostat mbi numrin e aktiviteteve të shërbimit të pijeve dhe numrit të popullsisë, numri i bareve në Bashkimin Europian në vitin 2017 nuk ishte më i lartë se 115 bare për çdo 100 mijë banorë.
Ndërsa për shumëkënd është një mjet për të kaluar kohën e lirë, baret dhe restorantet në fakt janë mjaft të rëndësishme për ekonominë vendase, për shkak të peshës së lartë që kanë në punësim dhe në totalin e subjekteve private në vend.
Të dhënat zyrtare të Insitutit të Statistikave tregojnë se shërbimi ushqimor dhe pije punëson mbi 50 mijë individë nga të cilët 40% janë të vetëpunësuar. Informaliteti në këtë sektor llogaritet i lartë, çka nënkupton se dhe numri i të punësuarve është shumë më i lartë se ai zyrtar.
Tendenca nga viti në vit ka qenë ajo e uljes së numrit të ndërmarrjeve të kësaj kateorie ku nga 18, 785 që ishin në vitin 2016 arritën në 17, 507 në vitin 2018. Por teksa numri i njësive ka rënë numri i të punësuarve është rritur çka tregon se shumica e tyre janë konsoliduar si biznese më të mëdha. Një faktor që mund të ketë ndikuar në këtë aspekt është pjesa e rrjeteve të coffe shop dhe kafeneve në formë franchais që po lulëzojnë prej disa vitesh tashmë me marka të regjistruara.
Pesha e punësimit të kësaj kategorie në totalin e gjithë punësimit në vend llogaritet në rreth 10% për qind të ndërmarrjeve private në ekonomi.
Në terma gjinorë të punësuarit e këtij sektori janë meshkuj kryesisht që në përqindje llogaritet rreth 64 për qind e totalit. Shumë djem të rinj punojnë si kamarierë, teksa mund të jenë duke ndjekur shkollën, apo nuk kanë gjetur një tjetër alternativë punësimi.
Sa i takon normës së fitimit tek ndërmarrjet e kësaj kategorie ajo ka rënë nga 12 për qind në vitin 2018 në 8 për qind në vitin 2018.
Për shkak te peshës së rëndësishme në ekonomi, mbyllja e përkohshme e bareve e restoranteve dhe një valë falimentimi e më të vegjëlve në të ardhmen, që nuk do të arrijnë të përballojnë kriteret e reja të sigurisë shëndetësore, pritet që të kenë një ndikim të fortë social në vend.
Priten falimente në masë
Enri Jahaj, anëtar i bordit drejtues të Shoqatës të Bareve, Restoranteve dhe Klubeve, pohon se rregullat strikte për distancimin fizik dhe orari i reduktuar deri në 17:30 për klientët do të falimentojnë biznesin e bareve dhe restoranteve. Për të, të hysh në një bar tashmë do të thotë të hysh në një stacion ushtarak. “Në sektorin tonë, 50 deri në 60% e bareve, restoranteve, klubeve janë të goditura nga kriza, janë në prag të falimentimit. Po flasim për një katastrofë reale financiare dhe sipas parashikimeve me normat e distancimit social dhe lehtësimit të masave, stina e verës do të ikë pa u ndier, po me ardhjen e dimrit, nëse pandemia do të riaktivizohet, rreziku do të jetë shumë i lartë”, shprehet Jahaj.
Ai pohon se të gjithë në këtë sektor janë të frikësuar, pasi ka biznese që përqindjen më të madhe të xhiros e kanë në orët e pasdites dhe kjo i shton më shumë koston se sa i lehtëson. “P.sh., një strukturë bosh sot një X biznesi i kushton 100 mijë lekë, duke përfshirë shpenzimet e dritës, ujit, taksave të bashkive. Në momentin që kjo strukturë bëhet gati për punë, shpenzimet shkojnë nga 250 mijë lekë në 500 mijë lekë, për shkak të shpenzimeve për furnizime ku një pjesë e produkteve kanë shkuar dëm. Në momentin që kemi xhiro prej 200 mijë lekësh, humbjet janë 300 mijë lekë. (500.000 lekë shpenzimet-200.000 lekë xhiro=300.000 humbje). 30 deri në 40% të pronarëve janë të frikësuar nëse ia vlen ta hapësh, apo t’i mbajmë mbyllur bizneset deri në një moment të dytë të lehtësimit të masave. Ne nuk jemi kundër masave dhe nuk kërkojmë të jemi shkaktarë të përhapjes të epidemisë. Për ne është dita zero, pavarësisht viteve që kemi në biznes. Është njësoj sikur po hapim bizneset nga fillimi dhe nuk dimë se çfarë do të ndodhë të nesërmen” deklaron Enri Jahaj.
Për të, perceptimi i përgjithshëm është që qytetarët kanë ndryshuar sjelljen sociale dhe takimet me njerëzit janë jonormale për shkak të distancimit. Imagjinoni – thotë ai – se sa ka ndryshuar perceptimi te një biznese ku 50% e zë produkti dhe 50% shërbimi.
“Ne si shoqatë parashikojmë që do të ketë një falimentim në masë, sidomos bizneset familjare të ngritura me investime minimaliste nuk do t’i mbijetojnë dot krizës dhe sjelljes sonë ndryshe. Po flasim që tashmë klientët do të hyjnë në një ambient që në fillim do t’i matet temperatura, ku do të jesh i detyruar të respektosh distancën dhe nëse klienti këtë e harron, do t’i rikujtohet nga stafi pasi struktura penalizohet”, pohon Jahaj.
Nga të dhënat e shoqatës, parashikimi për klubet e natës është shumë i zymtë. “Nëse qeveria nuk ndërhyn me grante apo subvencionim të qirasë, këto biznese do të falimentojnë. Flasim për struktura që kanë kushtuar me qindra apo mijëra euro dhe me kosto të lartë në mirëmbajtje”, pohon Jahaj.
Nën rregulla të rrepta
Baret do të hapen, por nuk do të jeni më aq të shkujdesur sa dikur.
Sipas protokollit të bareve e restoranteve, subjekti bar – kafe ose restorant duhet të vendosë në sipërfaqen e ambjentit të hapur tavolinat, në atë mënyrë, që distanca nga pjesa e pasme e një karrige në pjesën e pasme të një karrige tjetër të jetë të paktën 1m larg, e për rrjedhojë, klientët ta shohin përballë njëri – tjetrin nga një distancë prej të paktën 2m.
Subjekti bar apo restorant duhet të garantojë dhe respektojë në çdo moment distancën prej 1.5 metra midis personelit të punësuar dhe këtyre të fundit e klientëve.
Rekomandohet shmangia e parasë “cash” dhe ofrimi i shërbimeve me kartë krediti. Punonjësit e arkës dezinfektojnë duart pas çdo veprimi me “cash”.
Nëse pagesa bëhet në arkë subjekti i bar – kafesë ose restorantit duhet të vendosë xham mbrojtës (plexiglass) midis punonjësit dhe klientit.
Punonjësit e shërbimit bar kafe ose restorant nuk duhet të prekin fytyrën, sytë apo maskën pasi të shkëmbejnë para në formatin letër apo monedhë.
Në asnjë rast nuk lejohet kontakti fizik mes punonjësve apo mes palëve të treta përfshirë përshëndetjet.
Subjekti bar – kafe ose restorant duhet të sigurojë pastrimin dhe dezinfektimin e sipërfaqeve me nivel të lartë prekje të shpeshta, si: dorezat e dyerve, tavolinat, tabaka shërbimi dhe banakët e lokaleve.
Subjekti duhet të kryejë dezinfektim të ambjentit dhe larje para hapjes dhe pas mbylljes të paktën 2 herë në ditë. Sipërfaqet e papastra lahen fillimisht me ujë dhe sapun e më pas dezinfektohen me produktet e tjera. Produktet përdoren nga prodhuesi/shitësi në përputhje me udhëzimet përkatëse të Minsitrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale.
