Psikologët përdorin termin “gaslight” (ndriçim me gaz) për t’iu referuar një lloji specifik të manipulimit ku manipulatorët përpiqen të krijojnë dyshime për realitetin, kujtimet apo perceptimet tek një person tjetër apo një grup personash. Dhe ky është një problem serioz, sipas psikologëve.
“Është gjithmonë e rrezikshme. Rreziku për t’u larguar nga realiteti yt është tepër ekstrem”, thotë Robin Stern për NBC News, autor i “The Gaslight Effect”.
Mund të nisë me fyerje të vogla, por problemi është se mblidhen këto raste të vogla për të pyetur gjykimin tuaj apo realitetin dhe bëhen një “top i madh”. Mund të përfundoni në një rreth ku nuk mund të negocioni me jetën e përditshme me mendje të qartë, të përqendrohesh, të bësh vendimet e duhura dhe të kesh ndjesinë e mirëqenies, thotë Stern.
Efekti “Gaslighting” ndodh në lidhjet personale si për shembull, një bashkëshort abuzues dhe në raste të rralla tek prindërit, në lidhjet profesionale, një shef manipulator apo koleg, madje dhe nga figurat publike. Nuk ka rëndësi se ku ndodh vijon Stern por e rëndësishme është të kuptoni kur dikush që njihni apo vetë personalisht ndodheni në një situatë të tillë abuzive.
Gaslight ka të bëjë me pushtetin
Zakonisht tenton të bëhet një fuqi dinamike kur ndodh ky efekt, shpjegon Stern. “Manipulatori ka mjaft pushtet në dorë dhe targeti i ‘gaslight’ është i terrorizuar të ndryshojë, apo të dalë nga dinamika e këtij efekti për shkak të frikës së humbjes së një lidhje”, vijon psikologu.
E veçanta e këtij fenomeni është se manipulatori nuk vepron gjithmonë me qëllim të keq, apo “viktima” është i detyruar të bëjë atë që i kërkohet. Këtu ka të bëj dhe mënyra se si jeni rritur, për shembull prindërit kanë qenë shumë mosbesues dhe mënyra si e shihni ju botën dhe të tjerët mendoni se ka diçka të gabuar.
Pak histori
Termi “gaslighting” vjen nga loja e 1938 e quajtur “Gas Light” (që u bë mjaft e njohur pastaj në 1944 me filmin “Gaslight”) ku burri manipulonte gruan e tij duke bërë që të humbte sensin e realiteti që ta çonte në institucion të shëndetit mendor dhe ti vidhte pasurinë. Megjithatë Stern thotë se jo të gjithë shembujt në jetën reale janë kaq djallëzore.
