Për pesë vjet ekonomia shqiptare bëri kthesën e jashtëzakonshme dhe nuk e teprojmë nëse e quajmë atë një mrekulli shqiptare, është ky konkluzioni i Qendrës për Zhvillimin Ndërkombëtar në Universitetin e Harvardit “The Growth Lab”.
“Shqipëria është një vend ku ka pasur shumë arritje për të zgjeruar mundësinë dhe mirëqenien, pasi rritja ekonomike është përshpejtuar gradualisht që nga 2013-14, por ku mbetet ende për të bërë për të vazhduar këtë përshpejtim”, shkruajnë Tim O’Brien dhe Jessie Lu nga “The Growth Lab”.
“Duke i hedhur një sy dekadës së fundit, ekonomia shqiptare bëri një kthesë të jashtëzakonshme. Nuk e teprojmë nëse e quajmë atë një mrekulli shqiptare. Gjërat dukeshin të zymta në vitin 2013 pasi rritja vjetore e të ardhurave për frymë ishte ngadalësuar gjatë pesë viteve të kaluara për të arritur në një minimum prej 1,2%. Shqipëria u përball me një vulnerabilitet të thellë makroekonomik dhe të sistemit elektro-energjetik, po ashtu edhe me recesionin në Greqi dhe Itali, në mes të një krize edhe të euros. Kur Shqipëria hyri në një program të FMN për të mbështetur një rregullim fiskal në fund të vitit 2013, pritja ishte një ngadalësim i mëtejshëm nën masat shtrënguese. Por, në vend të kësaj, ekonomia shqiptare filloi të lulëzonte. Rritja për frymë u përshpejtua gjatë secilit prej pesë viteve të ardhshme për të kapërcyer 4,4% në 2018”, shtohet në këtë studim.
“Borxhi i Shqipërisë u vu në një trajektore plotësisht poshtë, sistemi i energjisë elektrike u stabilizua dhe rezultatet ekonomike u veçuan nga ato të BE-së. Me një normë të rritjes për frymë më shumë se dy herë mesataren e BE-së deri në vitin 2018, Shqipëria ishte në ritmin për të arritur nivelin e të ardhurave të Gjermanisë sot për 32 vjet, një periudhë më e gjatë kohore nga sa dëshirojnë shumë shqiptarë, por një që do të ishte e mrekullueshme duke pasur parasysh pozicionin fillestar”, theksohet në të.
“Rritja që nga viti 2013 ka qenë me bazë të gjerë me krijimin e vendeve të punës që ka qenë gjithëpërfshirëse. Edhe pse pjesa më e madhe e rritjes ka ardhur nga aktivitetet e shërbimeve, të gjithë sektorët e ekonomisë janë zgjeruar. Kjo ndryshon shumë nga rritja para krizës financiare globale, e cila varej shumë nga remitancat dhe një bum ndërtimi i paqëndrueshëm. Shkalla e punësimit dhe e pjesëmarrjes së fuqisë punëtore janë në rritje që nga viti 2014, dhe shkalla e papunësisë kishte qenë në një rënie të vazhdueshme që nga viti 2015 deri vetëm kohët e fundit”, vazhdon artikulli.
“Rezultatet e tregut të punës janë përmirësuar për të gjitha grup-moshat. Papunësia e të rinjve mbetet e lartë, por ka rënë ndjeshëm që nga vitet 2014-15, ndërsa shkalla e papunësisë për 25-54 vjeç është përmirësuar në mënyrë të vazhdueshme dhe graduale. Me gjithë arritjen e rritjes me bazë të gjerë në kushte të vështira, shumë shqiptarë ende ndjehen të lënë pas. Zgjerimi ekonomik ka dhënë punë, por rritja e pagave jo gjithmonë ka mbajtur ritmin… Duke pasur parasysh se emigracioni është një mënyrë shumë më e shpejtë për të konverguar të ardhurat e veta sesa të presësh tre dekada që të ardhurat shqiptare të kapen, shumë shqiptarë ende dëshirojnë të largohen”, vijohet më tej.
“Por, bazuar në Atlasin tonë të Kompleksitetit Ekonomik, norma e parashikuar e rritjes ekonomike të qëndrueshme të Shqipërisë për 10 vitet e ardhshme, bazuar në aftësitë e ekonomisë është rreth 3,4%. Me fjalë të tjera, rritja e Shqipërisë pritet të konvergojë me këtë ritëm me kalimin e kohës. Në vitin 2019, një kombinim i një viti të dobët të prodhimit të hidrocentraleve dhe largimit nga investimet kryesore të energjisë rezultoi në një ngadalësim të rritjes në nën 2,5% gjatë gjysmës së parë të vitit, por rritja u zmbraps në afro 3% për vitin 2019 në përgjithësi”, thonë autorët.
“Faza tjetër e mrekullisë shqiptare do të kërkojë më shumë bashkevolucion të funksioneve shtetërore dhe shpërndarje për të përmbushur nevojat në ndryshim të sektorit privat, duke përfshirë veprimet që përshpejtojnë blerjen e njohurive nga jashtë. Në vitin 2017, Growth Lab publikoi një diagnostikues gjithëpërfshirës të rritjes për ekonominë shqiptare dhe gjeti ndarjen e mëposhtme të kufizimeve të rritjes”, shton studimi.
“Sistemi i energjisë elektrike në Shqipëri ka vazhduar të përmirësohet në mënyrë që të furnizojë me energji elektrike në mënyrë të besueshme dhe me një çmim të ulët. Ndërsa më shumë se një e katërta e firmave kanë raportuar energjinë elektrike si kufizimin e tyre më të madh, kjo ka rënë në më pak se 10% të firmave, shumë afër mesatares për vendet me të ardhura të mesme të larta, pasi ndërprerjet dhe humbjet e firmave për shkak të ndërprerjeve ka rënë në mënyrë të ndjeshme. Shqipëria ende nënvlerësohet në krahasim me pjesën tjetër të rajonit të Ballkanit, e cila ka energji elektrike me shumë pak kosto në tërësi. Duke pasur parasysh suksesin e fundit të Shqipërisë në tenderimin e prodhimit të energjisë elektrike me panele solare, pra me shumë pak kosto për të plotësuar gjenerimin e saj kryesisht të hidrocentraleve, kjo ka të ngjarë të vazhdojë të përmirësohet”, thekson ai.
“Në mënyrë që të rimarrë veten shpejt nga COVID-19 dhe të hapë rrugën për konvergjencë më të shpejtë në nivelet e të ardhurave me Bashkimin Europian, aftësitë e Shqipërisë duhet të vazhdojnë të zhvillohen për të përmbushur kërkesat e një ekonomie diversifikuese dhe për të tërhequr Investimet e Huaja Direkte (FDI) të reja për të përshpejtuar rritjen e njohurive prodhuese. Ky evolucion kërkon jo vetëm përmirësim të vazhdueshëm në menaxhimin makroekonomik, zhvillimin tradicional të infrastrukturës dhe reformën institucionale, por gjithashtu risi në aftësitë e qeverisë për të ofruar mallra publike në të cilat mbështetet diversifikimi në të ardhmen dhe përdorimi i promovimit pro-aktiv dhe të synuar të investimeve për të tërhequr kompani globale në Shqipëri. Ndërsa përhapja e COVID-19 në Shqipëri ishte e kufizuar gjatë muajve të parë të pandemisë, rritja e rasteve është përshpejtuar në qershor dhe korrik. Tronditja ekonomike e pandemisë ka qenë e rëndë dhe mund të përkeqësohet nëse vazhdon rritja aktuale e rasteve. Kjo e bën të tashmen një kohë kritike për inovacione”, përfundon Qendra për Zhvillimin Ndërkombëtar e Universitetit të Harvardit “The Growth Lab”.
