Disa shkencëtarë dyshojnë se Covid-19 shkakton dëme në frymëmarrje dhe vdekje përmes dëmtimit maksimal të mushkërive, por ashtu siç e dimë, kjo sëmundje e re shkakton edhe një sërë dëmesh të tjera.
Për mjeken Julie Helms, e cila nisi trajtimin e pacientëve të pranuar në njësinë e saj të kujdesit intensiv në Spitalin Universitar të Strasburgut në verilindje të Francës, çdo pacient në terapi intensive e linte atë në gjendje alarmi gjatë gjithë kohës dhe jo për shkak të dëmtimit të mushkërive.
“Ata ishin jashtëzakonisht të shqetësuar dhe kishin shumë probleme neurologjike kryesisht konfuzion dhe halucinacione. Ne jemi mësuar të kemi pacientë të shqetësuar dhe që kërkojnë qetësim, por kjo ishte krejtësisht anormale,” thotë ajo.
Helms dhe kolegët e saj publikuan një studim të vogël në revistën “New England Journal of Medicine”, duke dokumentuar simptomat neurologjike tek pacientët e tyre të prekur nga Covid-19, duke filluar nga vështirësitë njohëse deri në konfuzion. Të gjitha janë shenja të “encefalopatisë” (termi i përgjithshëm për dëmtimin e trurit) një trend që studiuesit në Wuhan kishin vërejtur, në shkurt, tek pacientët me koronavirus.
Tani, më shumë se 300 studime nga e gjithë bota kanë zbuluar një përhapje të anomalive neurologjike te pacientët me Covid-19, duke përfshirë simptoma të buta si dhimbje koke, humbje të ndjesisë së erës (anosmia) dhe humbje të ndjeshmërisë, deri në rezultate më të rënda siç është afazia (pamundësia për të folur). Kjo përveç gjetjeve të fundit që virusi, i cili është konsideruar kryesisht si sëmundje e frymëmarrjes, por gjithashtu mund të shkatërrojë veshkat, mëlçinë, zemrën dhe pothuajse çdo sistem të organeve në trup.
“Ne nuk e dimë akoma nëse encefalopatia përkeqësohet me Covid-19 sesa me viruset e tjera, por unë mund t’ju them se kemi parë shumë. Ndërsa numri i rasteve rritet, ju do të filloni të shihni jo vetëm manifestimet e zakonshme, por edhe manifestimet e pazakonta dhe ne po i shohim ato menjëherë, që nuk është diçka që dikush prej nesh ka hasur në kohëzgjatjet tona”, thotë neurologu Elissa Fory nga fondacioni Henry Ford në Michigan.
Një sëmundje e ndryshme
Që nga fillimi i pandemisë, është bërë gjithnjë e më e qartë se Sars-CoV-2 nuk është vetëm një version i virusit që shkakton ftohjen e zakonshme dhe ka një numër tiparesh të çuditshëm, të pazakontë dhe nganjëherë të tmerrshëm.
Për shembull, shumica e pandemive virale (përfshirë gripin) kanë një kurbë vdekshmërie “në formë U”, duke vrarë njëkohësisht edhe të rinjtë edhe të moshuarit. Koronavirusi prek gjithashtu në mënyrë disproporcionale burrat, deri në 70% të njerëzve në terapi intensive në të gjithë botën kanë qenë meshkuj, megjithëse burrat dhe gratë janë infektuar në shkallë të njëjtë.
“Nëse kemi mësuar diçka gjatë këtyre muajve është se kjo sëmundje është jashtë zakonisht heterogjene,” thotë Stevens.
Simptomat e trurit
Shumica e studiuesve besojnë se efekti neurologjik i virusit është një rezultat indirekt i urisë së oksigjenit në tru (“hipoksia e lumtur” e ekspozuar nga shumë pacientë), ose nënprodukt i përgjigjes inflamatore të trupit (“stuhia e citokinës, pra sulmi i qelizave ndaj vetës”). Të dy Fory dhe Helms besojnë se dëmtimet e trurit ndodhin nga sulmi i citokinës.
Në fakt, disa shkencëtarë tani dyshojnë se virusi nuk po shkakton vdekje nga, por përmes dëmtimit të sistemit të trurit, qendra e komandës që siguron nëse ne vazhdojmë të marrim frymë edhe kur jemi pa vetëdije.
Truri normalisht mbrohet nga sëmundjet infektive nga ajo që njihet si “pengesa e gjakut në tru”, një shtresë e qelizave të specializuara brenda kapilarëve që kalojnë në tru dhe palcën kurrizore. Këto bllokojnë mikrobet dhe agjentët e tjerë toksikë nga infektimi i trurit. Nëse Sars-CoV-2 mund ta kapërcejë këtë pengesë, kjo tregon që virusi mund të futet në thelbin e sistemit nervor qendror, por edhe që mund të mbetet atje, me potencialin për të shkatërruar organin.
David Nutt, profesor i neuropsikofarmologjisë në kolegjin Imperial në Londër thotë se trajtoi shumë pacientë në vitet 1970 dhe 1980 që kishin vuajtur nga depresioni i rëndë klinik, qysh prej pandemisë së gripit të vitit 1957 në Britani të Madhe.
“Depresioni i tyre ishte i qëndrueshëm dhe i fortë. Njerëzit që janë larguar nga terapia intensive duhet të monitorohen në mënyrë sistematike për çdo dëmtim neurologjik dhe më pas t’u jepen trajtime ndërhyrëse nëse është e nevojshme,” shprehet eksperti.
Ekspertët thonë se ndikimi i virusit në sistemin nervor mund të jetë shumë më i madh dhe më shkatërrues sesa ndikimi i tij në mushkëri. Megjithëse ndikimi i virusit në mushkëri është i menjëhershëm dhe i tmerrshëm, në sistemin nervor kërcënimi do të jetë shumë më i madh dhe shumë më shkatërrues.
