Nga Bedri Islami
HYRJE: Xha Brankon e kam takuar vetëm dy herë në jetën time. Herën e parë përmes Ibrahim Kelmendit. Ai ishte njohur me xha Brankon në vitin 2006, kur ishte tërësisht i angazhuar në njerin nga problemet e mëdha të shqiptarëve në Maqedoninë e Veriut, atyre ortodoksë, të cilët, me dhunë dhe detyrim shtetëror i kishin detyruar të deklaroheshin si maqedonas.
Kelmendi, ndër të tjera ka shkruar:
“Për shkak të keqardhjes se një shumicë e madhe e shqiptarëve në Makedoni, të cilët i përkisnin krishterimit ortodoks, po e fshihnin identitetin e tyre shqiptar, xha Branko ndërmori misionarizmin për t’i ndërgjegjësuar që të mos turpërohen e frikësohen më, por ta shfaqin hapur përkatësinë e tyre etnike. Më erdhi mirë që Xha Branko e mirëpriti përkrahjen time. Para se të njihesha me Xha Brankon, njoha pinjollë familjarë të Rilindasit Josif Bageri (i lindur në Nistrovë, e krahinës etnografike, pothuajse krejtësisht malore, Reka e Epërme (në mes të Gositvarit dhe Dibrës), të cilët nuk e deklaronin publikisht përkatësinë e tyre shqiptare.
Rrëfimet e shqiptarëve ortodoksë në Maqedoni i kam përjetuar më tepër se tronditëse. Më erdhi keq që sëmundja në vitin 2013 ma pamundësoi angazhimin përkrahës që ata t’i rikthehen identitetit të tyre etnik, meqë edhe kërcënoheshin si tradhëtarë nga “makedonët” fashistoid, por edhe disa shqipfolës myslimanë e refuzonin reflektimin e tyre SHQIP. Bile kanë ndodhur edhe sulme fizike e vrasje...”
Kur unë e takova xha Brankon herën e dytë, në zyrën e kryetarit të Bashkimit Demokratik për Integerim, Ali Ahmeti, deputet i së cilës ishte zgjedhur, biseda e shkurtër me të ishte shumë inspiruese, e këndshme. Ai fliste qetësisht, duke i shtruar fjalët dhe i zgjedhur me kujdes ato. Kishte një ndjenjë të hareshme në vetvete, i bindur se kishte hyrë në një betejë të madhe, por të domosdoshme për identitetin e kombit që i takonte.
Shumë shpejt ai u bë simbol i njeriut të guximshëm, me shumë pasues, dhe vizioni që kishte, ashtu si përkushtimi i tij e bënë të dashur për të gjithë shqiptarët, por edhe përtej tyre.
Historia e shqiptarëve ortodoksë që jetuan në trojet e tyre etnike në Maqedoninë e Veriut është e dhimbshme, herë herë tragjike. Ajo ka qëndruar në heshtje dhe po zgjohet.
Ja edhe rrëfimi i xha Brankos, të cilin po e sjell në DITA:
“…Quhem Branko Manojlovski, i Nënës Zafira dhe Babait Manojl, i lindur me 19.08.1941 në Fshatin Kiçinicë, Reka e Epërme, buzë Mavrovës piktoreske. Shkollën 4-vjeçare e kam kryer në Belqicë, kurse 8-vjeçaren në Gostivar. Shkollën e mesme e kam kryer në Tetovë, kurse studimet në Zagreb në vitin 1967.
Deri në vitin 1945 e kishim mbiemrin familjar Tanashi.
Në vitin 1969 jam emigruar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, prandaj prej vitesh jam edhe shtetas amerikan. Gjatë 9 viteve të fundit, sidomos qëkur jam pensionuar në ShBA, vij në vendlindje për t’u çmall, meqë pothuajse dy dekada nuk kisha mundësi të vija.
Që kur kam filluar të vij në vendlindje, i frymëzuar dhe i inkurajuar edhe nga demokracia amerikane, jam prezantuar siç ndihem dhe siç jam – shqiptar, meqë prindërit, gjyshërit, stërgjyshërit dhe paraardhësit e tjerë i kisha shqiptarë.
Nuk po ndruhem të prezantohem shqiptar, me mendimin se Republika e Maqedonisë (RM) nuk është ajo e viteve të para Pavarësimit të plotë shtetëror (1991), por e demokratizuar, me sistem pluralist demokratik, ku prononcimi si shqiptar nuk do të jetë më me rrezik, si përpara.
Fatkeqësisht, shumë shpejt u ballafaqova me një realitet të hidhur. As disa nga më të afërmit e familjes sime nuk e mirëpriten prononcimin tim publik se jam shqiptar. Dhe, mendoj, nuk po e mirëpresin kryesisht nga frika, meqë ata ende nuk janë liruar nga tmerri i të kaluarës se afërt, i cili zanafillën e kishte qysh kur hapësirat tona etnike i pat pushtuar Serbia imperialiste në vitin 1913.
Këtë vit me ndodhi një surprizë e këndshme, kur u informova se ca bashkëqytetarë këtu, në RM, kishin formuar Shoqatën Josif Bageri. Këtë personalitet të shquar, njëheraz bashkëvendas, e kisha idhull prej vitesh dhe po më vinte keq përse kaq gjatë ishte dënuar me harresë dhe mospërfillje.
Njësoj idhull e kisha edhe Birin e Josifit, Kriston, meqë Ai, në moshën 16-vjeçare, kishte rënë në Manastir, krah kryengritësve çlirimtarë maqedonas, kundër pushtimit shumëshekullor turk. Kjo kishte ndodhur në vitin 1906. Kurse Josifi, nëntë vite më vonë, në moshë 45-vjeçare, kishte vdekur në Prishtinë (në rrethana ende të pasqaruara), në krye të një misioni patriotik. Pra, Babë e Bir kishin dhënë jetën për çlirimin e popujve tanë, shqiptar e maqedonas, kundër pushtimit turk dhe serb…
Që kur kam kuptuar bëmat e Tyre njerëzore e patriotike, nuk kam ndier qetësi shpirtërore, përse ata ishin harruar. Qysh në kontaktet e para me këtë Shoqatë shpreha gatishmërinë për t’u angazhuar. Sidomos angazhimi i sivëllezërve dhe i simotrave, kryesisht të besimit myslimanë, me bënë të ndihem akoma me krenar – si shqiptar.
Rasti i parë për të shprehur këtë ndjesi publikisht qe Simpoziumi shkencor kushtuar Josif Bagerit, mbajtur me 25 qershor në Universitetin Shtetëror të Tetovës. Me atë rast u ndjeva i nderuar për mundësinë që m’u dha për të përshëndet pjesëmarrësit e simpoziumit, studiues nga Maqedonia, Kosova, Shqipëria dhe Bullgaria, në cilësinë e kryetarit të nderit dhe në emër të Shoqatës Josif Bageri. Në të njëjtin Simpozium paraqita edhe kumtesë.
Këto ditë MTV2 emetoj një emision për Rekën e Epërme, me rrëfimet e mia, si dëshmitar autentik i të kaluarës se Familjes, Fshatit dhe Krahinës sime të dashur, Rekës së Epërme. Më pastaj pasuan reagimet. U ndjeva tepër i lumturuar kur vëllai, kushërinjtë, mbesat, po më përgëzonin për sinqeritetin dhe emocionet e mia të shpalosura në atë emision. Pasuan edhe përgëzimet tepër dashamirëse dhe njerëzore të bashkëkombësve të mi, kryesisht të besimit myslimanë, por tek tuk edhe të besimit ortodoks.
Në ndërkohë përmes telefonatave pata edhe kërcënime, të cilat m’u duken se ishin nga nacionalistët ekstremistë maqedonas. Këto kërcënime i heshta, sepse nuk dëshirova t’u shkaktoj panik të afërmeve të mi. Vetë nuk u ndjeva aspak i frikësuar, jo se shquhem për trimëri, por sepse nuk e di se si më ka përfshi një dëshirë e madhe të kem fatin të vdes në Kiçinicë, meqë do të kem fat të varrosem në varrezat pranë të parëve të mi, në oborrin e Kishës sonë të Fshatit, prej vitesh pothuajse e shkretëruar, për shkak të emigrimit tonë.
Hidhërimet m’u shtuan edhe për shkak të ca fotografive që po qarkullojnë në internet. Ato janë bërë para Kullës sonë madhështore. Sidomos një foto, ku jam fotografuar unë, në mes të dy vajzave të bukura shqiptare (të besimit mysliman), duke pasur përpara Flamurin tonë Kombëtar Shqiptar, mbi parmakët e shkallëve që janë para hyrjes kryesore në Kullën, nxiten ca reagime shoviniste.
Ajo foto ishte bërë rastësisht, në momentin e gëzimit tim të papërshkrueshëm, nga se mbaja mend të me kishte rrëfyer Nëna Zafirë, se me Flamur Kombëtar Shqiptar ishte bërë dasma, kur ishte martuar me Babin tim, Manojlin.
Kundër vënies se Flamurit tonë Kombëtar u shprehen edhe ca njerëz të Familjes sonë të madhe. Atyre nuk u mjaftonin arsyetimet e mia, se e ndieja për Flamur të Kombit tim, se me atë Flamur ishte bërë dasma e prindërve të mi. Reagimi i tyre po më mërzit shumë, sepse atyre nuk ju ka mjaftuar që janë tjetërsuar në popull tjetër, maqedonas, por paskëshin ruajtur edhe paksa urrejtje ndaj Kombit dhe Flamurit të prindërve tanë
Prejardhja ime / jonë etnike
Mërzitë, shqetësimet, kërcënimet me shtynë të thërras në ndihmë kujtesën time, qoftë për ato që kisha përjetuar vetl, qoftë për ato që kisha dëgjuar nga prindërit. Njohuri nga leximet e librave histori kam pak, meqë nuk isha përcaktuar ndonjëherë për këtë lëmi dhe prandaj nuk kisha kohë për to.
Mbaj mend, – e si të mos e mbaja mend, – vrazhdësinë e mësuesit tim të parë në Belçicë. Në vitin 1948 në shkollë më dërgoi Motra ime, Jelica, pesë vite më e moshuar. Asnjëri nga fëmijët e fshatrave tonë, kur filluam shkollën, nuk dinim maqedonisht, meqë gjuhë amtare kishim gjuhën shqipe. Mësuesi, – jam në dilemë nëse duhet t’i them mësues atij, – më rrahu vetëm pse nuk dita si i thoshin kushëririt në maqedonisht. Që aty filluan peripecitë e ballafaqimit tim me asimilim të përdhunshëm gjuhësor dhe etnik…
Katragjyshi im, Manojli, i cili jetoi në vitin 1830 – 1903, ishte i emigruar në Stamboll, siç ishin emigruar shumë shqiptarë tjerë të këtyre anëve, sepse në vendlindje nuk kishin mundësi rrotjeje. Manojli dhe vëllai i tij, Lazari, në vitin 1882 ia dolën të ndërtonin atje një hotel, të cilin e emërtuan Arnautan, një emërtim që duhet të simbolizon përcaktimin e tyre etnik.
Atëherë ata e kishin mbiemrin Tanashi, sado që ka nga ata që mundohen të me bindin me falsifikime të sajuara nga pushtuesit serbë, se edhe para pushtimit serb stërgjyshërit e mi paskëshin pasur mbiemër te serbizuar: Tanasheviq. Asnjëherë nuk kam dëgjuar ndonjë rekas, të besimit ortodoks, te ketë shpreh dilemën, të kemi qenë ndonjëher serbë!
Në aspektin gjuhësor dhe etnik paraardhësit e mi ia kishin dalë të përballonin asimilimin nga sundimet pushtuese mijëvjeçare romake, bizntino-bullgar, bizantino-serb dhe otomane/turke. Edhe djali i Manojlit, Dhimitri, që jetoi gjatë viteve 1865-1932, fillimisht duhet ka ketë pas mbiemrin Tanashi. Pas pushtimit serb në vitin 1913, Familjes sonë iu imponua mbiemri Tanasheviq,
Atë mbiemër të serbizuar u detyrua ta mbaj edhe djali i Dhimitrit, gjegjësisht Babai im, Manojli, i cili lindi në vitin 1903 dhe rrojti deri në vitin 1983. Por pushteti komunist maqedonas Familjes sime ia ‘maqedonizoi’ mbiemrin, nga Tanasheviq në Manojlovski. Këtë ndryshim të imponuar e pata përjetuar vet, kur si i ri shkova për herë të parë në zyrë të vendit për të nxjerr certifikatë të lindjes për motrën dhe u befasova kur nëpunësi ma lëshoi me mbiemër Manojlovski. E kundërshtova, por ai me përzuri nga zyra, me shpjegim se tashmë ishim maqedonas…
Mbretëria serbe, nga viti 1913 deri në vitin 1941 ushtroi politikë tepër barbare ndaj popullsisë shqiptare, të besim fetar mysliman, ortodoks dhe katolik, por edhe ndaj popullsisë maqedonase. Bile, maqedonasit as që i njihte për popull, kurse shqiptarët myslimanë mundohej t’i tjetërsonte në turq. Por ama përqendrimin fillestar asimilues pushtuesi serb e koncentroi ndaj popullatës shqiptare me besim ortodoks, duke e shpërdoruar për këtë politikë asimiluese edhe kishën nacionaliste serbe dhe besimin e tyre, prandaj shqiptarët ortodoksë i pat “konvertuar” zyrtarisht në serbë…
Pas formimit të Republikës se Maqedonisë në vitin 1944, siç informova, një pjese të Familjes sonë përdhunisht iu ndryshua mbiemri nga Tanasheviq në Manojlovski, kurse një pjese tjetër, nga Tanasheviq në Lazarovski, sepse në pushtet erdhën sundimtarë ‘maqedonas’, të dresuar nga nacionalistët sundimtarë serbë, por tashmë të indoktrinuar edhe si komunistë…
Siç po vetëkuptohet, në vitet e para të Republikës të sapoformuar të Maqedonisë, pothuajse e tërë popullsia shqiptare e Rekës se Epërme, ortodokse dhe myslimane, gjuhë komunikimi në shtëpi e ka pasur vetëm gjuhën shqipe. Nënat tona nuk dinin asnjë llaf në gjuhën maqedonishte ose në ndonjë gjuhë tjetër.
Por ama tani, me fëmijët dhe nipërit e mi (në Amerikë) komunikoj kryesisht në gjuhë angleze, kurse me nipat e mbesat e mia këtu, të lindur pas viteve të 60-ta, më duhet të flas pothuajse vetëm në gjuhën maqedonishte. Dhe këta tani po shfaqin habinë e tyre, se përse unë nuk e kam harruar shqipen e prindërve të mi, edhe më shumë po shfaqin habinë, përse unë po potencoj identitetin tim shqiptar…
Për të sqaruar dukurinë e asimilimit tonë, meqë jam goxha i moshuar, po sjell tre emra konkret të personaliteteve tanë. Fillimisht do të përmend emrin e një personaliteti shumë të afirmuar e të respektuar edhe si Hero i Popullit. Ai është Video Smilevski – Bato, djali i Hallës sime, Velikës.
Video Smilevskin edhe mund ta quajnë maqedonas, por ama Hallës sime, Velikës, me ç’të drejtë mund t’i tjetërsohet identiteti i saj shqiptar!? Me këtë rast po sjell vetëm bisedën kundërshtuese të tij, që unë të mos emigroja në Amerikë. Ai arsyetonte mosshkuarjen time me përkrahjen që më kishte bërë për studime në Zagreb dhe se shtetit i duhesha si kuadër i ri. Kurse unë i thoja se nuk mund të vazhdoja të qëndroja me identitet të dubluar etnik, atë shqiptar në Shtëpi, deri te dera e oborrit, dhe atë të imponuar, maqedonas, jashtë Shtëpisë. Për këtë qëndrim timin ai qe hidhëruar, por nuk pat marr masa ndëshkuese, siç i kanë ndëshkuar të tjerët …
Tani po sjell dy emra të akademikëve që akoma jetojnë, e uroj të jetojnë sa më gjatë, për të shpjeguar se jo vetëm në nivel politik, por edhe atë akademik, ka ndodhur tjetërsimi i dhunshëm etnik i shqiptarëve ortodoksë në maqedonas. Pothuajse të gjithë qytetarët e Republikës se Maqedonisë e kanë dëgjuar emrin e ish Kryetarit të Akademisë se Shkencave të Maqedonisë, Poetin e mrekullueshëm Mate Matevski.
Babai i tij ka qenë mik me Babain tim në Stamboll. Kur ai u kthye nga Stambolli, me sa mbaj mend të kem dëgjuar, në moshë 14-vjeçare, gjuhë amtare e kishte shqipen. Ai nuk dinte fare maqedonisht. Krijimtarinë fillestare letrare e pat filluar në gjuhë shqipe në revistën letrare “Jeta e re”…
Akademiku i shquari Matevski vazhdon të heshtë se prindërit e tij ishin shqiptarë. Do të bënte gjynah nëse do të thoshte se ata ishin tjetër soj…
Kisha një shok timin të ngushtë në shkollën 8-vjeçare në Gostivar. Me te flija në të njëjtën dhomë në konvikt. Emrin e ka Gligor Jovanovski. Ky tani është anëtar i Akademisë se Shkencave të RM-së. Para 6 vitesh mësova se ky shoku im është stërnip i Josif Bagerit, pra, djali i Isaiisë, që ishte djal i Manojlit, e ai ishte vëllai i Josifit. Qysh që pesë-gjashtë vite nuk kemi komunikuar më Gligori dhe unë, nga ai hidhërim që patëm, kur e luta të bëjmë diç për afirmim të Josifit…
Tani, kur po ballafaqohem edhe me kërcënime fizike, pse po prononcohem publikisht se jam shqiptar, po i kuptojë Mate Matevskin dhe Gligor Jovanovskin, pse nuk duan të pranojnë publikisht të vërtetën – se janë bijë të prindërve shqiptarë dhe se gjuhë amtare e kanë shqipen, të cilën e zotërojnë më mirë se unë.
Që të dy, dhe të tjerët, që nuk po ua përmend emrat, i kuptoj se janë ambientuar e afirmuar si maqedonas dhe prandaj, po u prononcuan se janë të paktën me prejardhje shqiptare, do kenë vështirësi, të ngjashme me të miat, edhe në familje të tyre të ngushtë. Po vetëkuptohet se si do i linçonin pastaj nacionalistët e thekur maqedonas…
Para pesë gjashtë viteve me rastisi të jem në Kullën tonë në Kiçinicë, kur erdhi për të bërë reportazh një ekip i MTV-së (televizionit shtetëror maqedonas). Më thanë se Enti për mbrojtje të monumenteve kulturore i kishte shpallë kullat tona objekte të mbrojtura. Me pyetën për traditën arkitektonike maqedonase. Po sa u thashë se janë kulla shqiptare, të financuara nga stërgjyshërit tonë shqiptarë dhe të ndërtuara nga mjeshtër shqiptarë, ata u hidhëruan dhe u larguan pa bërë reportazhin. Që atëherë edhe Enti përkatës nuk është përkujdesur fare për kullat tona. Kundër shembjes se tyre po angazhohemi vetë, edhe pse ne to nuk jeton më njeri.
Angazhimi im / jonë i preferuar
Njerëz të mirë, shqiptarë e maqedonas, por edhe ju që jeni të indoktrinuar me urrejtje shoviniste, nacionaliste e fetare, ju lutëm, me mirëkuptoni dhe me besoni, se unë nuk po ua shpjegoj shqetësimet e mia i shtyrë nga ndonjë motiv patriotik kombëtar shqiptar, aq më pak nga ndonjë motivim nacionalist shqiptar, por sepse jam i merakosur për bashkëjetesën njerëzore në mes të popujve tanë, jam i merakosur për ardhmërinë e Republikës se Maqedonisë.
Nuk e fsheh, e bëjë këtë i shtyrë edhe nga keqardhja dhe dhimbjet që ndjejë sidomos për prindërit tanë. Ata kanë vdekur dhe po vdesin duke e vuajtur në mënyrën më barbare këtë lloj asimilimi. Derisa burrat, bijtë e bijat e tyre, për të mbijetuar dhe për të qenë të favorizuar në punësime, kanë mësuar gjuhën maqedonase, nënat tona asnjëherë nuk ia dolën të harrojnë gjuhën e tonë amtare shqipe, duke e zëvendësuar me maqedonishte.
Jam dëshmitar se nënat tona e kanë pas të ndaluar të flisnin jashtë pragut të banesës ose të shtëpisë në gjuhën shqipe, pasi janë shpërngul në qytete, kanë shëtitur trotuareve si memece, ose duke biseduar fare me zë të ulët me burrat dhe fëmijët e tyre, që të mos di njeri se ato janë shqiptare, gjegjësisht vetëm shqip-folëse. Fantazitë e politikës asimiluese ndaj tyre kanë shkuar deri atje, sa ato të privohen nga punësimi, meqë nuk i kanë punësuar as si “maqedonase” që dinë vetëm gjuhën shqipe.
Kam dëgjuar për rast makabër, kur nga varfëria e rëndë një Nënë ka pranuar kushtëzimin të shtirret si memece, që të mund të punësohet si “maqedonase” (meqë ajo nuk ka ditur fare maqedonisht)…
Vetëm ne shqiptarët e besimit ortodoks mund të dimë se çfarë politike e rëndë asimiluese është zbatuar ndaj nesh, sepse e kemi të përjetuar dhe të vuajtur shpirtërisht në secilin hap…
Uroj që ajo kohë dhe ato vuajtje, nën pushtimin serb dhe nën sundimin komunist “maqedonas”, të mos na përsëriten asnjëherë!
Ridefinimi etnik
Nga investigimet e mia, më bëhet sikur aktualisht qytetarët e RM-së, me prejardhje shqiptare, të besimit ortodoks, janë sërish në dilemë dhe në udhëkryq, në kohën kur po debatohet e po merren vendime për prejardhjen etnike të popullit maqedonas. Sikur të ishin vetëm disa dhjetëra ose qindra qytetarë të komunitetit tonë, nuk do ia vlente të shfaqja shqetësimet dhe sugjerimet e mia. Por, bëhet fjalë për qindra mijë qytetarë, anë e këndë RM-së, që kanë prejardhje nga shqiptarët ortodoksë.
Siç po dëgjojmë dhe po e përjetojmë, jemi të ballafaquar me dy rryma kryesore, sa i përket përcaktimit për prejardhjen etnike të popullit maqedonas: Rryma “komite”, dominuese, se populli maqedonas ka prejardhje nga maqedonasit antikë dhe rryma “partizane”, minore, se populli maqedonas është popull sllav.
Personalitetet me prejardhje shqiptare, si Filip Brajkovski, Video Smilevski, e të tjerë, patën luajtur rol me rëndësi kur e pavarësuan Republikën e Maqedonisë nga pushtimi serb në vitin 1944, por cilin qëndrim duhet të mbajnë tani bashkëqytetarët e komunitetit tonë, që kanë prejardhje nga shqiptarët ortodoks, e sidomos ata që, pos prejardhjes, kanë kurajë (si unë), të deklarohen se janë shqiptarë ortodoksë?
Nuk dua të besoj, se bashkëqytetarët e mi, me prejardhje shqiptare (ortodokse), që para demokracisë pluraliste ishin të detyruar të deklaroheshin si maqedonas (sllavë), pothuajse si unë deri sa emigrova në Amerikë, do të përkrahnin variantin “partizan” – se populli maqedonas është popull sllav. Nëse ka të tillë, atëherë më bëhet sikur ata u ngjasojnë shqiptarëve të dikurshëm, që Perandoria turke i avanconte me funksione të larta perandorake, dhe pastaj, të tillë shqiptarë morbidë, bëheshin edhe më turq, se sa vetë turqit (siç kemi të tillë edhe tani).
Populli ata i quante turkoshakë. Pikërisht të tillët, shpirtshitur të tjetërsuar, silleshin më se keqi ndaj popullit shqiptar, për të përfituar besnikëri e poste sa më të larta në Perandori. Mund që pikërisht për këtë arsye, pothuajse vetëm popullit shqiptar Perandoria turke nuk i njihte asnjë lloj autonomie gjuhësore, kulturore, arsimore, fetare, siç ua njihte, ta zëmë, popujve serb, bullgar, grek, etj.
Më e logjikshmja dhe më njerëzorja, do të sugjeroja unë, do të ishte, që bashkëqytetarët e komunitetit tonë, t’i riktheheshin vetes se tyre – të përcaktoheshin si shqiptarë, siç e kanë prejardhjen shqiptare, pavarësisht se brezi i ri është privuar nga të mësuarit dhe të folurit e gjuhës amtare shqipe. Nëse janë tjetërsuar në përmasa të pakthyeshme, atëherë do të sugjeroja që provizorisht të përcaktoheshin për të përkrah variantin e prejardhjes etnike nga maqedonasit antikë.
Them kështu, sepse maqedonasit antikë ishin kryesisht pellazgo-ilirë dhe prandaj, edhe kështu do t’i riktheheshim identitetit tonë etnik. Për këtë dëshmon edhe një përcaktim yni shekullor – askund dhe asnjëherë, miti legjendar për Lekën (Aleksandrin) e Madh, si Hero legjendar ilir, nuk ka qenë më i fuqishëm se sa te shqiptarët ortodoks të Rekës se Epërme dhe të krahinave të tjera në hapësirat e RM-së se tanishme…
Qëndrimi “neutral” i bashkëqytetarëve të komunitetit tonë – që kanë prejardhje ose që ndjehen shqiptarë (ortodoksë), është qëndrimi më dekonstruktiv, më zuzar, nuk është fare pozicionim qytetar. Kjo do mund të keqkuptohej, të presim cili opsion po del i fituar dhe pastaj të “integrohemi”, duke përfituar poste e privilegje…
Përshpejtimi i anëtarësimit të Shtetit tonë në NATO dhe Bashkim Evropian
Sigurisht që na shqetësoi bllokada që po i bëri Shtetit tonë qeveria greke, me “arsyetim” se nuk e pranonte emërtimin Maqedoni. ky shqetësim me ka nxiti të këmbësoroj afër 400 km, në moshën time 70-vjeçare, që të lus popullin dhe qeverinë greke, të bëhen paksa më zemërgjerë ndaj Shtetit tonë. Me këtë rast unë i dhashë vetës të drejtën qytetare (individuale), që të dilja me propozimin për emërtim: Maqedonia Ilire.
Përzgjodha këmbësorimin përgjatë Lumit Vardar, nga Burimi (Vrutok / Gostivar), deri në Detin Egje (Greqi), të gjatë pothuajse 400 km, për të fuqizuar uratat e mia, për disa arsye. E kam me të dëgjuar se Lumi Vardar ka qenë i shenjtë për popujt antik pellazgo-ilir – dardanët dhe makedonët. Ndonjëherë, fatkeqësisht, në disa shtrirje të tij, ka qenë edhe Lum kufitar mes atyre popujve (Dardanisë dhe Makedonisë) dhe prandaj ka qenë edhe njëri nga shkaqet për luftë në mes tyre. Por ajo është histori e lashtë.
Fatkeqësisht edhe sot e kësaj dite, një pjesë e rrjedhës se këtij lumi trajtohet si kufi virtual në mes të popullit shqiptar dhe maqedonas Sidomos shtrati i tij përmes Kryeqytetit Shkup, përflitet, për të mos thënë trajtohet, tani të paktën simbolikisht, si “kufi ndarës” në mes të “Shkupit shqiptar” dhe “Shkupit maqedonas”. Se përse vazhdon të trajtohet heshtazi kështu, nga një pjesë e maqedonasve dhe nga pjesa më e madhe e shqiptarëve, ata që kanë jetuar vetëm këtu, duhet ta dinë më mirë se sa unë, meqë unë mbi gjysmën e jetës e kalova në Amerikë. Por, jam i mendimit, kryesisht politika diskriminuese “maqedonase” ka imponuar këtë lloj kufiri ndarës në mes te maqedonasve e shqiptarëve. Kjo politikë diskriminuese ka nxitur edhe urrejtjen etnike dhe fetare…
Me këtë rast uroj dhe i lutem Zotit, që këto urrejtje nacionaliste e fetare të minimizohen, të rritën barazia demokratike dhe bashkëjetesa e qytetëruar në mes të popujve tanë!
Jam i mendimit se kontributin më të madh, për stimulimin e mirëkuptimit ndëretnik dhe ndërfetar në mes të popujve tanë, mund ta japin sidomos bashkëqytetarët e komunitetit tonë, ata që kanë prejardhje nga shqiptarët ortodoks, ose që vazhdojnë të ndihen shqiptarë ortodoksë. Ndikimi i tyre mund të jetë i madh, sepse shumë personalitete të komunitetit tonë kanë pozicione të larta në qeveri, politikë, arsim, kulturë, shkencë, administratë shtetërore, etj.
Pastërtia e Lumit Vardar ka rëndësi jetike
Arsyeja tjetër është mesazhi që dua të jap, për t’u angazhuar të gjithë, bashkëqytetarët dhe qeveria, që uji i Lumit Vardar të mos ndotet gjatë rrjedhës se tij nga ujërat e zeza, bërlloku dhe mbetjet kemikale të fabrikave të vjetra. Për këtë shkak, në Vend-burim të Lumit (Vrutok / Gostivar) mora ca ujë, e barta me vete gjatë gjithë kembësorimit, për ta derdhur me duar të mia në Detin Egje, duke uruar:
I gjithë uji i Lumit Vardar, siç del i pastër në Burim, po kaq i pastër u derdhet në Detin Egje!
UROJ TE ME KENI MIREKUPTUAR !
Paraprakisht Ju falënderoj për mirëkuptim dhe përkrahje, të gjithë bashkë-shtetasit, pavarësisht përkatësive të tyre etnike dhe fetare! AMEN!
I juaji me tërë qenien shpirtërore dhe fizike,
Branko Manojlovski
Ish deputet i Bashkimit Demokratik për Integrim
