Ka gjithmonë një herë të parë edhe për ata që e njohin njëri-tjetrin për më shumë se një shekull.
Të mërkurën, Maroku dhe ish-kolonisti i tij, Franca, do të përballen në një gjysmëfinale të Kupës së Botës , hera e parë që të dy palët takohen në një garë futbolli jashtë lojërave miqësore dhe ndeshjeve ekspozuese. Por një histori e gjatë dhe komplekse – dhe e tashmja – i vë në hije marrëdhëniet midis kombeve të ndara nga Deti Mesdhe. Ka më shumë se 780,000 njerëz me origjinë marokene në Francë, sipas Institutit Francez të Statistikave dhe Studimeve Ekonomike. Dhe një mosmarrëveshje e fundit për vizat e ka bërë të vështirë për të afërmit në Marok që t’i vizitojnë ata.
Presidenti francez Emmanuel Macron, qeveria e të cilit vendosi kufizimet e vizave, pritet të jetë në tribuna gjatë gjysmëfinales.
Nëse skuadra e Marokut në gjysmëfinalen e parë të Kupës së Botës ka nevojë për frymëzim shtesë kundër Francës, ata kanë më shumë se një shekull histori për t’u frymëzuar.
Franca nënshkroi Traktatin e Fes me Sulltanin e Marokut Abdul Hafiz në 1912, duke e bërë zyrtarisht Marokun një protektorat francez dhe duke kaluar vitet e mëvonshme duke krijuar një koloni atje. Gjatë Luftës së Parë Botërore, Franca rekrutoi rreth 40,000 ushtarë marokenë për të luftuar në ushtrinë e saj koloniale.
Por pakënaqësia antikoloniale kundër Francës po rritej dhe fitoi terren më tej gjatë Luftës së Dytë Botërore – një periudhë që pa shumë ish-koloni evropiane të fitonin pavarësinë. Në vitin 1944, Partia e sapoformuar Istiqlal nxori një Shpallje të Pavarësisë për Marokun.
Një statujë e Hubert Lyautey, i cili shërbeu në Marok dhe ish-koloni të tjera franceze, u spërkat me bojë të kuqe më 22 qershor 2020, në Paris mes protestave globale për të rrëzuar monumentet e figurave të lidhura me skllavërinë ose kolonializmin
Në vitin 1952, një kryengritje anti-koloniale në Casablanca u shtyp dhunshëm nga autoritetet franceze, të cilat më pas shpallën të jashtëligjshme partitë komuniste marokene dhe Istiqlal dhe internuan Sulltan Mohamed V në Madagaskar.
Kjo lëvizje nxiti më tej rezistencën ndaj sundimit kolonial dhe, përfundimisht, Franca e lejoi Mohamedin V të kthehej në Marok. Sulltani shpalli pavarësinë më 18 nëntor 1955 dhe protektorati francez përfundoi në mars 1956. Pas pavarësisë, u zbatuan disa politika të brendshme për të ndihmuar vendin të largohej nga ndikimi francez duke ruajtur marrëdhënie të mira me atë që mbeti një partner jetik diplomatik dhe ekonomik.
Në vitin 1973, Mbreti Hassan II miratoi një sërë reformash ekonomike në sektorin privat që transferuan më shumë se 50 për qind të ndërmarrjeve në pronësi të huaj – shumica e të cilave ishin në pronësi franceze – në pronësi marokene.
Në vitet 1980, mbreti zbatoi një politikë arabizimi të sistemit shkollor, duke e ndërruar gjuhën e mësimit nga frëngjishtja në arabisht. Tridhjetë vjet më vonë, politika u ndryshua për matematikën, shkencën dhe fizikën e shkollës së mesme.
Franca ka mbetur investitori kryesor i huaj dhe partneri tregtar i Marokut dhe më pas ka bërë përpjekje për të ruajtur marrëdhëniet miqësore.
Këto kanë përfshirë disa takime diplomatike të profilit të lartë, duke përfshirë një vizitë në vitin 2007 nga presidenti i atëhershëm i Francës, Nicholas Sarkozy në Marok për të mbikëqyrur fillimin e ndërtimit të Al Boraq, një shërbim treni me shpejtësi të lartë që Franca financonte 51 për qind.
Dy muaj më vonë, të dy vendet luajtën me njëri-tjetrin në një miqësore ndërkombëtare futbolli në Francë. Ndeshja përfundoi në barazim 2-2.
Por marrëdhëniet komplekse rrallë ndjekin një rrugë të drejtë. Në vitin 2014, Maroku pezulloi bashkëpunimin gjyqësor me Francën pasi autoritetet në Paris u përpoqën të merrnin në pyetje Abdellatif Hammouchi, kreun e shërbimit të brendshëm të inteligjencës të Marokut, mbi akuzat për tortura. Tensionet diplomatike u zbutën një vit më vonë dhe vendet rifilluan bashkëpunimin.
Në vitin 2018, Mbreti Mohammed VI dhe Presidenti francez Emmanuel Macron hipën në linjën e re hekurudhore të shpejtësisë së lartë për udhëtimin e saj inaugurues midis Tangierit dhe kryeqytetit të Marokut, Rabat.
Në shumë mënyra, marrëdhëniet duket se janë në ngritje. Në fillim të këtij viti, Macron mbështeti planin e Marokut për autonomi për Saharanë Perëndimore nën sundimin e tij. Një lëvizje e udhëhequr nga Fronti Polisario i Saharasë Perëndimore ka kërkuar prej kohësh pavarësinë nga Maroku.
Lëvizja e Macron erdhi pasi ish-presidenti i SHBA Donald Trump njohu sovranitetin e Marokut mbi territorin e diskutueshëm në dhjetor 2020, një qëndrim i pandryshuar nën administratën e Presidentit Joe Biden.
Por ngecjet mbeten. Në shtator 2021, marrëdhëniet midis vendeve u goditën pasi Franca njoftoi se do të reduktonte numrin e vizave të lëshuara për shtetasit marokenë dhe algjerianë me 50 për qind dhe me dy të tretat për tunizianët.
Qeveria franceze tha se ishte një përgjigje ndaj refuzimit të qeverive të Afrikës së Veriut për të marrë azilkërkuesit e dërguar nga autoritetet franceze.
Ministri i Jashtëm i Marokut Nasser Bourita e përshkroi masën si “të pajustifikuar”. Bourita tha se ai kishte lëshuar 400 dokumente konsullore për marokenët që po dëboheshin nga Franca, por ata kishin refuzuar të bënin një test të detyrueshëm COVID-19 të nevojshëm për të rihyrë në kombin e Afrikës së Veriut, për të cilin ai tha se ishte “problemi i Francës”.
Është e qartë se të dy vendet e njohin rëndësinë e marrëdhënieve të tyre dypalëshe. Macron është planifikuar të vizitojë Rabatin në janar 2023. Por së pari, ekipet e futbollit të dy kombeve do të përballen në një gjysmëfinale historike të Kupës së Botës. Nëse historia është ndonjë udhërrëfyes, nuk do të jetë një lojë e lehtë për asnjërën palë. / Al Jazeera
j.l./ dita
